Επιμορφώνοντας τους εκπαιδευτικούς στο Ολοκαύτωμα: Ανθρωπολογικές αναγνώσεις του κινηματογράφου

Σκοπός του προγράμματος

Σκοπός του προγράμματος είναι να μπορέσουν οι συμμετέχοντες να αποκωδικοποιήσουν το Ολοκαύτωμα ως έναν πολύπλευρο και πολυσχιδή τόπο μνήμης, ερχόμενοι σε επαφή με έναν συνδυασμό λογοκεντρικότητας και οπτικοακουστικής βίωσης. Αυτή η πολύπλευρη και εις βάθος ανάγνωση θα αποτελέσει τόπο εκκίνησης, στοχασμό και έμπνευση για πλήθος εκπαιδευτικών και πολιτιστικών προγραμμάτων. Συνεπώς το πρόγραμμα αποσκοπεί τόσο σε κινηματογραφικές και οπτικοακουστικές δράσεις όσο και σε ποικίλες αναγνώσεις, θεατρικοποιήσεις και δραματοποιήσεις με σκοπό την ενσωμάτωσή του στην εκπαίδευση αλλά και σε ποικίλες πολιτιστικές δράσεις (συμπεριλαμβανομένων των μουσειοπαιδαγωγικών).

 

Αναγκαιότητα του προγράμματος – καινοτομία προγράμματος

Η σύγχρονη εκπαίδευση αλλά και οι πολιτιστικές δράσεις τοποθετούνται με ολοένα και μεγαλύτερη ευαισθησία και συνέπεια απέναντι σε φαινόμενα ολοκληρωτισμού, ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ανθρώπινου αγώνα για αξιοπρέπεια και εξάλειψη της μισαλλοδοξίας. Σε αυτό το πνεύμα εμπίπτει η διδασκαλία του Ολοκαυτώματος που αποτελεί ένα κομβικό σημείο για την κατανόηση των ολέθριων συνεπειών του φασισμού και του ολοκληρωτισμού και ταυτόχρονα για τη σπουδαιότητα του σεβασμού της ανθρώπινης ζωής και της ανθρώπινης διαφορετικότητας. Είναι κοινός τόπος πια πως η κάθε λογής ταυτότητα (εθνοτική, θρησκευτική, έμφυλη, εθνική κ.ά.) θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με σεβασμό και κατανόηση σε έναν κόσμο που δεν μπορεί πλέον παρά να αποδεχτεί την πολυπολιτισμικότητά του. Η διδασκαλία του Ολοκαυτώματος αποτελεί πια μια κοινή στόχευση εκπαιδευτικών και φορέων του πολιτισμού. Ωστόσο, η λογοκεντρικότητα των αφηγημάτων αλλά και το συμπαγές αυτών δεν επιτρέπει σε μικρο-ιστορίες εξαναγκασμού, απανθρωποίησης αλλά και αντίστασης να διαφανούν. Το πρόγραμμα αυτό κρίνεται αναγκαίο, επομένως, γιατί θα βοηθήσει κυρίως τους εκπαιδευτικούς να κατανοήσουν και τελικά να επικοινωνήσουν τις πολλαπλές εκδοχές του Ολοκαυτώματος και τις σχέσεις του με θεματικές που μας απασχολούν στην καθημερινή ζωή, και έτσι να το αποκωδικοποιήσουν καλύτερα και να το εντάξουν στις εκπαιδευτικές τους δραστηριότητες ακόμη και με ενσώματους τρόπους, δηλαδή με αναπαραστάσεις, δραματοποιήσεις και βιωματικά εργαστήρια.

Δομή του προγράμματος

Το πρόγραμμα είναι 9 μηνης διάρκειας, συνολικού φόρτου εργασίας 122 ωρών που αντιστοιχεί σε 4  πιστωτικές μονάδες/ECTS και απαρτίζεται από τις εξής εννέα θεματικές ενότητες:

 

• Μνήμη, μνημονικοί τόποι και τραύμα: από τη σκοπιά της κοινωνικής ανθρωπολογίας (ατομική και συλλογική μνήμη, αναπαράσταση, συναίσθημα, αισθήσεις, σώμα, κινηματογράφος και ανθρωπολογία).
• Τροφή, σεφαραδισμός, σεφαραδίτικη κουζίνα, κόσερ. Το παράδειγμα της εβραϊκής κοινότητας στη Θεσσαλονίκη. Η τροφή ως κώδικας, αποθήκη παρελθοντικού υλικού και θύλακας επιθυμιών. Συμποσιασμός και συν-ανήκειν.
• Μνήμη και προφορική ιστορία: το πρόγραμμα Centropa και οι ιστορίες ζωής δύο γυναικών από τη Θεσσαλονίκη: υλικότητες και προφορική ιστορία (η ιστορία της πόλης μέσα από ρούχα, παπούτσια και φαγητά).
• Το Ολοκαύτωμα ως μνημονικός τόπος: οι μουσειακές και οι μνημειακές αναπαραστάσεις: το μουσείο Ολοκαυτώματος του Βερολίνου και το Γιαντ Βασέμ. Τα παπούτσια του Δούναβη. Η Θεσσαλονίκη θυμάται (το μουσείο, το μνημείο η πορεία μνήμης).
• Το «άλλο» Ολοκαύτωμα: memoirs επιζώντων, αφηγήσεις και ιστορίες επιβίωσης: Η στρατοπεδική πείνα (Πρίμο Λέβι). Η οσφρητική αποσύνθεση: η στρατοπεδική συνθήκη και οι μυρωδιές της. Περί πολιτικής της οσμής.
• Μουσικοί και μουσική (η περίπτωση Άουσβιτς και Τερεζίν, Ο Θεσσαλονικιός Στρούμσα, ο βιολιστής του Άουσβιτς και η Φάνια Φένελον, υψίφωνος και πιανίστρια, μέλος της γυναικείας ορχήστρας του Άουσβιτς). Η δερματοστιξία. Ιατρικά πειράματα στο Μπλοκ 10.
• Η κόλαση μέσα στην κόλαση: τα ζόντερ-κομάντο (η αφήγηση του Σλόμο Βενέτσια για τα κρεματόρια και τους θαλάμους αερίων). Ο μποξέρ του ολοκαυτώματος: το κόμικ της μνήμης.
• Η διδασκαλία του Ολοκαυτώματος μέσα από ένα εκπαιδευτικό σενάριο: αισθήσεις και αισθήματα, ήχοι και σώματα σε ένα εβραϊκό χάνι στη Θεσσαλονίκη (Μπενσουσάν Χαν). Σώματα, ήχοι και συν-κίνηση.
• Συμπεράσματα και Συζήτηση-Αποτίμηση και Αξιολόγηση Προγράμματος-Αναστοχασμός και Σχολιασμός.

 

 

Εκπαιδευτές

 

Βασιλική Κράββα

Η Βασιλική Κράββα σπούδασε Ιστορία και Αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Μέσω του προγράμματος ERASMUS φοίτησε για έξι μήνες στο Πανεπιστήμιο του Cagliari της Σαρδηνίας, Τμήμα Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας. Ακολούθησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Κοινωνική Ανθρωπολογία στο Goldsmiths College, Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο ίδιο πανεπιστήμιο η οποία πραγματεύεται θέματα τροφής και ταυτότητας των Εβραίων της Θεσσαλονίκης και παράλληλα εργάστηκε στο τμήμα Ανθρωπολογίας του Goldsmiths College ως μερικά απασχολούμενη λέκτορας. Το ακαδημαϊκό έτος 2003-2004 δίδαξε (με βάση το Π.Δ./ 407) «Πολιτική Ανθρωπολογία» και «Ανθρωπολογία της Τροφής» στο τμήμα Ι.Α.Κ.Α του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Το διάστημα 2005-2007 συμμετείχε (υπό την επίβλεψη της Δρ. Μόλχο) στο ερευνητικό πρόγραμμα CENTROPA που ασχολείται με την προφορική ιστορία των Εβραίων σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και των Βαλκανίων. Έχει λάβει μέρος σε ελληνικά και ευρωπαϊκά συνέδρια ενώ οι μέχρι τώρα δημοσιευμένες μελέτες της άπτονται των εξής θεμάτων: η τροφή και η διατροφή ως «αποθήκες» παρελθοντικού υλικού, οι μειονοτικοί πληθυσμοί και η Ελλάδα, η σημασία των ιστοριών ζωής ως μεθοδολογικών και ερμηνευτικών εργαλείων, η εννοιολόγηση του κακού και της λήθης. Το 2010, το βιβλίο της με θέμα «Tell me what you eat and I’ll tell you if you are Jewish: Food and discourses of identity» εκδόθηκε στα αγγλικά από τον Γερμανικό εκδοτικό οίκο VDM Verlag. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή και ελληνικά επιστημονικά συνέδρια και ημερίδες και έχει επιμεληθεί άρθρα σε διάφορα επιστημονικά περιοδικά (Anthropology and Sociology, Folklore, Ethnologia Balkanica, SAGE OPEN) ενώ από το εαρινό εξάμηνο του 2011 διδάσκει Κοινωνική ανθρωπολογία στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ. Τον Απρίλη 2011 εξελέγη λέκτορας στο ίδιο τμήμα. Το 2012-13 δίδαξε στα πλαίσια του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου ως ΣΕΠ τη θεματική ενότητα: «Δημόσιος και Ιδιωτικός βίος στην Ελλάδα ΙΙ: οι νεότεροι χρόνοι». Από τον Ιούλιο του 2014 διδάσκει  κοινωνικής ανθρωπολογία στο τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ. Πρόσφατη εργογραφία:

Β. Κράββα, 2020, Καταναλώνοντας τον πολιτισμό. Διαδρομές κατανάλωσης, ιστορίες τροφής και στέρησης, Αθήνα: εκδόσεις Πατάκη και

Β. Κράββα – Μ. Σπυριδάκης (επιμ.), 2021, Τροχιές επισφάλειας: Εθνογραφικές προσεγγίσεις, υπό έκδοση, Gutemberg.

 

Νικόλαος Αλέτρας, Μέλος ΕΕΠ, Τμήμα Κινηματογράφου, ΑΠΘ

Ο Νικόλαος Αλέτρας είναι Διδάκτορας Κινηματογράφου του Τμήματος Κινηματογράφου της Σχολής Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα να επικεντρώνονται στο είδος των School Movies (η μεταδιδακτορική του έρευνα αφορά την παραγωγή ενός School Movie), στην παραγωγή οπτικοακουστικού υλικού ελεύθερης ροής (streaming) και στην ψηφιακή διανομή, καθώς και στην ανάλυση του νοτιοκορεάτικου κινηματογράφου ως full service cinema.  Είναι Μέλος Ειδικού Εκπαιδευτικού Προσωπικού (ΕΕΠ) στο Τμήμα Κινηματογράφου του ΑΠΘ, όπου διδάσκει μαθήματα του πεδίου της Κινηματογραφικής Παραγωγής. Επιστημονικά του άρθρα έχουν παρουσιαστεί σε ελληνικά και διεθνή συνέδρια και έχουν δημοσιευτεί στα πρακτικά τους.

Είναι δημοσιογράφος/κριτικός κινηματογράφου και έχει αρθρογραφήσει, για πολλά χρόνια σε διάφορες εφημερίδες και διαδικτυακά μέσα. Διετέλεσε Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου Λάρισας (2009-2017). Είναι επίσης διευθυντής της κινηματογραφικής ιστοσελίδας icineman.com καθώς και μέλος της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου (ΠΕΚΚ) και της Διεθνούς Ομοσπονδίας Κριτικής Ταινιών Κινηματογράφου (FIPRESCI). Άρθρα και κριτικές του έχουν εκδοθεί σε συλλογικές εκδόσεις της Πανελλήνιας Ένωσης Κριτικών Κινηματογράφου ενώ διετέλεσε μέλος της Ομάδας Εργασίας Οπτικοακουστικού Εγγραμματισμού της Επιτροπής Εθνικού και Κοινωνικού Διαλόγου για την Παιδεία (Νοέμβριος 2015-Ιούνιος 2016).

Είναι ο συγγραφέας των βιβλίων School Movies, Η παγκόσμια φύση ενός κινηματογραφικού είδους (ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ, 2020) και Streaming και Ψηφιακή Διανομή (ΑΙΓΟΚΕΡΩΣ, 2020)

Μεθοδολογία/τρόπος υλοποίησης προγράμματος

Το πρόγραμμα προσφέρεται με συνδυασμό μεθόδων σύγχρονης και ασύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Περιλαμβάνει συνολικά 9 διδακτικές ενότητες [35 ώρες σύγχρονης εκπαίδευσης (Zoom ή MS Teams) και 48 ώρες ασύγχρονης μάθησης με κύριο μέσο την πλατφόρμα e-class]

Κόστος συμμετοχής

Το κόστος συμμετοχής ανέρχεται σε 260€. Το ποσό αυτό καταβάλλεται σε 3 δόσεις που κατανέμονται ως εξής:

• 85€ πριν την έναρξη των μαθημάτων σε τραπεζικό λογαριασμό που θα ανακοινωθεί
• 85€ έως τη 1/5/2022
• 90€ δέκα μέρες πριν ολοκληρωθεί το πρόγραμμα (19/10/2022)

Η καταβολή της πρώτης δόσης αποτελεί προϋπόθεση για συμμετοχή στο Πρόγραμμα. Η καταβολή των δόσεων θα γίνει σε Τραπεζικό Λογαριασμό που θα ανακοινωθεί στους υποψηφίους μέσω email. Το πρόγραμμα προβλέπει εκπτωτική πολιτική στις εξής περιπτώσεις:

• Εφάπαξ καταβολή διδάκτρων    30% :  (τελικό ποσό 182 euro)
• Άνεργοι                                         30% : (τελικό ποσό 182 euro)

Το τελικό ποσό των 182€ των περιπτώσεων της εκπτωτικής πολιτικής κατανέμεται σε 3 δόσεις ως εξής:

• 60€ πριν την έναρξη των μαθημάτων σε τραπεζικό λογαριασμό που θα ανακοινωθεί,
• 60€ έως τη 1/5/2022 και
• 62€ δέκα μέρες πριν ολοκληρωθεί το πρόγραμμα (19/10/2022)

Οι εκπτώσεις σε καμία περίπτωση δεν λειτουργούν συνδυαστικά ή αθροιστικά.

Κριτήρια αξιολόγησης των αιτήσεων

Ο μέγιστος αριθμός εισακτέων του προγράμματος ορίζεται στους  τριάντα (30). Για την αξιολόγηση των αιτήσεων και την επιλογή των υποψηφίων ακολουθούνται τα εξής κριτήρια:

• Προτεραιότητα σύμφωνα με την ημερομηνία υποβολής της αίτησης
• Βαθμός πτυχίου και μεταπτυχιακοί τίτλοι σπουδών